BARKOD NEDİR?

Standart ve ticari kullanımların yanı sıra barkod, hastanelerde yapılan tahlil ve tetkik sonuç bilgilerinin elektronik sistemde hızlı bir şekilde bulunmasını sağlar.

Barkod, değişik kalınlıktaki dik çizgi ve boşluklardan oluşan bir simgedir. Dünya genelinde en yaygın kurulan barkod türleri ise EAN-13 ve QR Code’dur.

BARKODUN TARİHÇESİ
1940 yılında Amerikalı bir market zinciri sahibinin marketlerinde kasadan geçen tüm ürünlerin bilgilerini hızlı bir şekilde sisteme kaydetmesini sağlayan bir sistem istemesi üzerine fikirle ilgilenmeye başlayan Bernand Silver konu üzerinde araştırmalar yapmaya başladı.

Bernand'ın aklına, ilk kullanım şekli olarak, kızılötesi ışınları kullanmak gelse de, daha sonra bu sistemin pahalı olacağını düşünerek vazgeçti. Araştırmalarına devam eden Bernand, Mors alfabesine benzeyen bir sistemle çözüm üretmeye çalıştı ve Mors alfabesinden farklı olarak noktalar yerine inceli kalınlı çizgiler kullanmayı düşündü.

Bu sistem, günümüzün barkod sistemine çok yakındı ancak tarayıcının barkodu okuması uzun sürdüğü için sistemi geliştirmeye devam ettiler.

Bernand’ın ortağı Norman Woodland o dönem IBM firmasında çalışıyordu. 1970’lerin ortasında IBM’de çalışmasını sürdüren Woodland yine IBM’de çalışan George Laurer ile birlikte 1973 yılında onaylanan "Evrensel Ürün Kodu" olarak bilinen 12 basamaklı karmaşık kodu geliştirdiler.

İlk barkodlu satış ise 26 Haziran 1974 günü sabah 08.01'de, ABD'nin Ohio eyaletinde bulunan Troy şehrindeki Marsh Supermarket'in kasasında işlenen bir paket sakız ile gerçekleşti.

BARKOD TÜRLERİ
Dünya genelinde kullanılan birçok değişik barkod türleri vardır. Yaygın olarak kullanılan barkod türleri UPC, EAN, EAN-13, EAN-8, Code 39, Code 93, Code 128’dir. En çok kullanılanlar ise UPC ve EAN’dir. UPC barkod türleri Kanada ve Amerika’da, EAN-13 barkod sistemi ise Avrupa ve Türkiye’de kullanılmaktadır.

Ülkemizin EAN barkod sistemi ile tanışması, ekonomimizin dışa açılması ve ihraç ürünlerimizin uluslararası pazarlarda etiketleme ve tanımlama yönünden sorunlarla karşılaştığı 1980’lerin sonunda olmuştur.

EAN – 13
EAN-13 sistemi UPC sisteminden türetilmiş bir barkod sistemidir. UPC sistemi sadece Amerika ve Kanada'da kullanıldığı için uluslararası pazarlarda kullanılmaya müsait değildir. EAN ingilizce "International Article Numbering Association" kelimelerinin kısaltılmış halidir.

EAN'nin yayınladığı bildirgeye göre 2005 yılından sonra Amerika ve Kanada'da EAN uluslararası barkod sistemine geçiş yapacaktır. EAN sistemi bakkaliye ürünleri başta olmak üzere perakende satılan ürünlerin numaralandırılmasında kullanılmaktadır. Ayrıca Kitap (ISBN ) ve periyodiklerin (ISSN ) numaralandırılmasında da kullanılmaya başlanmıştır. Ean 13, 4 gruptan ve 13 haneden oluşur. 

Ülke kodu: Ean tarafından verilmiş ülke numarasıdır. Her ülkenin kendine ait bir kodu vardır.  Ülkemizin kodu 869’dur.

Firma kodu: Numaralandırma merkezi tarafından verilmiş işletme numarasıdır. Firma kodunu diye de tabir edilir. Ülke kodundan sonra gelen 4 hanedir. Bu kod TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) bünyesinde bulunan Mal Numaralandırma Merkezi'nden alınır.

Ürün kodu: İşletme tarafından verilmiş mamul numarasıdır. Firma kodundan sonra gelen ürün kodu, 5 haneden oluşur.

Kontrol kodu: EAN barkodunun en son rakamdır. Kontrol kodu olarak tanımlanır. Bu kod diğer rakamların hatalı okunmasını engellemek için belli bir formülle hesaplanan kontrol sayısıdır.

Kontrol kodunun hesaplanması
Barkod okuma cihazlarının, barkod okuma sırasında bazı matematiksel işlemlerle barkod üzerinde ki çizgilerin doğruluğunu kontrol eder.

Örneğin; 9799753293685 koduna sahip bir barkod okuma cihazından geçirildi.

1. Barkod numarasının en sağından başlanarak ilk hane tek olmak üzere tüm basamaklar tek çift ayrılır.
2. Tek hanedeki sayılar toplanır ve 3 ile çarpılır.
3. Çift hanedeki sayılar toplanır.
4. Her iki rakam toplanır ve 10 sayısının katına ulaşmak için gerekli sayı eklenir.

Barkod okuyucusu, barkodu okuduktan sonra yukarıdaki adımları sırayla anlatır. Barkod tarayıcı makinası barkodu okuduktan sonra yukarıda anlattığım işlemleri yapar. Eğer bulduğu kontrol kodu, okuduğu kontrol koduyla aynıysa, barkod doğru okunmuş demektir. Yanlışsa tekrar okunması için uyarı verilecektir.

UPC
UPC "Universal Product Code" kelimelerinin kısaltmasıdır. Evrensel ürün kodu anlamına gelmektedir. İlk en geniş uygulamaya sahip barkod standardıdır. Satışa sunulan ürünlerin standart kodlaması için kullanılmaktadır. UPC barkod sistemlerinin en çok kullanılan türleri ise UPC – A ve UPC –E’dir.

UPC–A
UPC-A perakende sektöründe kullanılan 12 haneli nümerik karakterlerden oluşur. UPC-A sembolleri 11 data ve 1 kontrol hane numarası içerir. İlk hane sistem numara hanesidir ve ürün kayıt tipini gösterir. 

Devamındaki 5 hane ise üreticinin kodudur. Son 5 hane ise ürünü tanımlamak için kullanılır. Kontrol hanesi ise program tarafından hesaplanarak ilave edilir.

UPC–E
UPC-E,  7 hane UPC sembolojisidir. Küçük ölçekli perakende sektöründe kullanılır. UPC-E barkod sembolojisinde, 6 hane girilir, 7. hane kontrol hanesidir.

BARKODUN YARARLARI

Maliyet: Doğruluğun artması ve veri giriş hızının yükselmesi ile işçilik maliyeti düşeceği için sistem daha ekonomik hale gelecektir.
Doğruluk: En doğru bilgiyi almanızı sağlar, kullanıcı hatalarını ortadan kaldırır. Benzer ürünler veya benzer kodlara sahip ürünler arasındaki karışıklığı önler.
Hız: Hızlı veri girişinin iki önemli faydası vardır.

1. İstenen bilgi manuel şekilde toplanacak bilginin çok çok üstünde bir hızla ve doğru bir şekilde toplanır.
2. Bu toplanan doğru bilgiler bilgisayar ortamında olduğu için yine çok hızlı bir şekilde bu bilgileri işleyebilecek, değerlendirebilecek kişilere veya ortama ulaşır.

Örneğin; bu bilgilerin doğru bir şekilde, bir kağıtta yazılı bilgiler olduğunu varsayın. O kağıdın içinden A marka deterjandan ne kadar satıldığını nasıl bulabilirsiniz? Evet, sayabilirsiniz. Son anda size A marka deterjan değilde tüm deterjan satışları sorulursa ne yaparsınız? 

Üreticilere sağladığı yararlar
- ISO standartlarının gerektirdiği izlenebilirlik kolayca sağlanabilir.
- Ürünlerin giriş – çıkış ve stok durumları kolayca izlenebilir.
- Ürünlerin denetiminde kolaylık sağlar.
- Kalite ve kontrol işlemleri daha kısa ve kolay olmaktadır.
- Ürün siparişlerinde stok durumu anında öğrenilir ve gerekli önlemler alınır.
- Maliyet rahatlıkla takip edilir.
- Sevkiyatlar zamanında ve doğru bir şekilde yapılır.
- İşgücü ve yerden tasarruf edilir.
- Çalışma verimliliği artar.

Perakendecilere sağladığı yararlar
- Ürünlerin hareketliliği ve stok durumları kolaylıkla izlenebilir.
- Envanter sayımı hızlı ve güvenilir bir şekilde gerçekleşir.
- Ürünlerin depodaki yönetimi ve reyon düzeninde kolaylık sağlanır.
- Müşterilerin bekleme süresi kısalır ve işlemlerde hız kazanılır.
- İşlemlerde hatalar azalır ve müşterilerin güveni sağlanır.
- Satış istatistiklerinde verilere rahatça ulaşılır.
- Kasa kapatma işlemlerinde kolaylık sağlanır.

Dağıtıcılara ve toptancılara sağladığı yararlar
- Envanter sayımı hızlı ve doğru yapılır.
- Ürünlerin hareketleri ve stokları kolayca ve anında izlenir.
- Ürünlerin depo içerisindeki hareketlerinin kolayca denetlenmesi ile depo yönetimi kolaylaşır.
- İşletmede işgücü ve yerden tasarruf edilerek maliyetler azaltılır.
- İşletmede çalışma verimliliği artar.

Alıcılara sağladığı yararlar
- Depo yönetiminde kolaylık sağlanır.
- İşletmeye gelen ürünlerin geliş zamanıyla veriler doğru bir şekilde elde edilir.
- Mal kabul işlemlerinde hızlılık ve doğruluk kazandırılır.
- İşletme içi ve dışında bilgilerin hızlı ve doğruluğu kazanılır.
- Çalışma ortamında yüksek verimlilik sağlanır.

BARKOD SİSTEMİ
Dünya üzerinde 100'den fazla GS1 üye organizasyonu, kullanıcılara barkod sisteminin uygulanmasında yardımcı olmaktadır.

Barkod sistemine geçilmesinde ilk adım; barkodlar üzerinde kullanılacak olan numaraların alınmasıdır. Bu numaralar "GS1 Tanımlama Anahtarları" olarak isimlendirilir. Bir firmanın "GS1 Tanımlama Anahtarları" üretebilmesi için "GS1 Firma Öneki"ne sahip olması gerekmektedir.

Barkod Sistemi (GS1 Sistemi) merkezi Brüksel’de bulunan GS1 organizasyonu tarafından yönetilmektedir. GS1 organizasyonu, GS1 Türkiye üyelerine 868 veya 869 öneki ile başlayan firma önekleri vermektedir. Firmalar bu önekleri, ürünlerini numaralandırmak için kullanmaktadır.

GS1 barkod ve numaralama sisteminin temel amacı; bilgi sistemlerine daha hızlı ve doğru bilgi aktarılmasını sağlayarak tedarik zinciri yönetiminde etkinliği ve verimliliği artırmaktır. GS1 üye organizasyonlarının farklı öneklere sahip olmasının sebebi ürünlerin menşeini belirlemek değil, dünya üzerinde kullanılan herhangi iki numaranın birbiriyle çakışmasının önüne geçmektir.

Barkod sistemi kapsamında, ürünlere verilen barkod numarasının, üreticisi tarafından verilmesi tavsiye edilmekle birlikte zorunlu tutulmamıştır; ürün dağıtıcısı, ihracatçısı hatta ithalatçısı tarafından da numaralandırılabilir. Bir ürünün barkodunun 868 veya 869 ile başlaması o ürünün kesinlikle Türkiye’de üretilmiş olduğunun garantisi değildir. İthalatçı bir firmanın, GS1 Türkiye’ye başvurarak almış olduğu firma öneki ile ithal ettiği ürünü numaralandırması GS1 sistemi açısından bir sakınca taşımamaktadır.

Türkiye'de GS1 firma öneki almak için; https://goo.gl/eJ4K4N

BARKOD BASIM YÖNTEMLERİ
Barkod etiketlerini işletmenizde basmanın birden fazla yolu vardır. Bu yolların bazılarının avantajlı veya bazılarının dezavantajlı yanları vardır.

1. Lazer yazıcıda barkod basımı: Lazer yazıcılardan barkod basabilirsiniz. Lazer yazıcının servis ve yedek parça sorunu yoktur.
2. Barkod yazıcıda barkod basımı: Barkod yazıcıda barkod basım teknikleri “Direk Termal” ve “Termal Transfer” olmak üzere ikiye ayrılır.

2.1. Direk Termal Baskı
Bu yöntemde baskı işlemi kağıdı ısıtarak yapılır. Bu yöntemde ısıya dayanıklı bir kağıt faks makinelerinde olduğu gibi ısıtılarak yakılır. Bu ısının etkisiyle kağıt siyah renge dönüşür ve böylece baskı işlemi yapılmış olur. Ancak bu yöntemle yapılan baskılarda çevresel faktörler önemli rol oynar. Bu baskı yöntemi kısa sürelidir. Çünkü güneşten, ısıdan, yoğun ışıktan etkilenirler ve bozulmaya uğrayabilirler. Fakat kısa süreli kullanımlar için idealdir.

- Ribon masrafı yoktur, yakarak basar.
- Termal etiket kullanılır. (Termal etiketler vellum etikete göre pahalıdır.)
- Etiket ömrü kısadır. Kısa sürede tüketilecek etiketler için uygundur.
- Yazıcının fiyatı direk termal yazıcıya göre daha ekonomiktir.

 2.2. Termal Transfer Baskı
Bu yöntemle yapılan baskılar daha uzun sürelidir. Bu yöntemde ribon denilen şeritler kullanılır. Direk termal baskıda ısıtılan kağıdın yerini burada ribon alır. Ribon ısıtılarak kağıt üzerine yapıştırılır. Daha sağlıklı ve dayanıklı bir yöntemdir. Güneş, ısı ve yoğun ışıktan doğrudan etkilenmez. Uzun ömürlüdür.

- Ribon masrafı vardır.
- Vellum etikete veya plastik, dokuma gibi değişik etiketlere baskı yapabilir.
- Etiket ömrü çok uzundur.
- Yazıcı fiyatı direk termal barkod yazıcıya göre pahalıdır. Son zamanlarda üretilen pek çok direk termal yazıcı termal baskı da yapabilmektedir. Bu tip bir yazıcı aldığınızda her iki türlü baskı yapabilme şansınız vardır.

QR CODE
QR Code,  Japon otomobil firması Toyota’nın yan kuruluşu olan Denso Wave adlı firma tarafından icat edilmiştir. Japonya ve Güney Kore'de oldukça yaygın kullanılan QR Code'u otomotiv sanayinde kullanılması amacıyla geliştirilmiştir.

QR Code’u adını İngilizce Quick Response (Çabuk Tepki) kelimelerinin baş harflerinden alır ve genellikle kare beyaz fon üzerinde siyah motiflerden oluşur. Mobil cihazların kameralarından okutulabilen özel matriks barkod türüdür.

Dijital kameralı mobil telefonlarının hayatımıza girmesinin etkisiyle QR Code'u kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır. Hayatımıza ve teknoloji dünyasına hızlı bir giriş yapan QR Code’un, en büyük özelliği saniyeler içinde çok yüksek hızda bilgi akışı yapmasıdır.

Bir alışveriş merkezinde, bir dergi sayfasında, bir billboard üzerinde ya da herhangi bir yerde dikkatinizi çeken makale, ilan, web sitesi adresi veya iletişim bilgisini aklınızda tutmak, bir yere not etmek yerine akıllı telefonunuza yükleyeceğiniz QR Code Reader uygulaması ve kamera sayesinde bu bilgiye hemen ulaşabilir, kayıt altına alabilir ve dilediğiniz zaman kullanabilirsiniz.

QR Code’un değişik kullanımlarından biri de mezar taşı. Telefonunuzu yaklaştırıp, QR Code’unu okutarak hayatını kaybeden kişilerin hayat hikayelerine ve hayatı boyunca çekilmiş bütün fotoğraflarına ulaşabilmeniz mümkün. Daha çok, sanatçı, siyaset adamı, oyuncu, aktivist gibi dünya tarihe iz bırakılmış popüler insanlar üzerinde kullanılan bu yöntem de QR Code’un farklı bir kullanım şeklidir.

Örneğin, fotoğrafta görmüş olduğunuz mezar taşı; Güney Afrika Cumhuriyeti'nin ilk siyahi devlet başkanı Nelson Mandela'ya ait.

QR Code’un klasik barkoda göre farkları
1. QR Code boyutu geleneksel barkodların 1/10'u kadar küçük olabilir.
2. QR Code klasik barkod türlerine göre her yönden okunabilir. Her yönden tarama özelliği, QR Kod'un daha hızlı okunabilmesini sağlar.
3. QR Code klasik barkod türlerine göre, hata düzeltme özelliğine sahiptir. Üzerinde %30'a kadar herhangi bir kirlenme ya da hasar olması durumunda dahi okunabilir.

 QR Code’un avantajları
- Karekod'la hedeflenen asıl amaç mobile cihazlar sayesinde bilgiye daha hızlı ve pratik şekilde ulaşmaktır.
- QR Code, çok daha fazla miktarda harf ve sayı barındırabilmektedir.
- Klasik barkodların 1/10 oranına kadar küçültülerek kullanılabilme olanağına sahiptir.
- Taranma hızının yüksek olması,
- Her açıdan seçilebilir ve okunabilir olması
- Belirli bir seviyeye kadar kirlenmiş ya da bozulmuş QR kodlar okunabilmektedir.

QR Code’un veri kapasitesi
- Nümerik en fazla 7.090 karakter
- Alfanümerik en fazla 4.291 karakter
- İkilik sistem (8 bit) olarak en fazla 2.953 byte
- Kanji / Kana olarak en fazla 1.817 karakter